Leczenie chorób jak astma jest w głównej mierze skoncentrowane na odpowiednio dobranej farmakoterapii. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby skorzystać z innych sposobów przeciwdziałania ograniczeniom wynikającym z powodu tego schorzenia. Czy fizjoterapia dzieci chorujących na astmę jest dobrym pomysłem? Jakich korzyści należy oczekiwać z rehabilitacji?
Kilka słów o astmie – przyczyny i objawy
Astma oskrzelowa to problem dotyczący dróg oddechowych, który polega na kontakcie organizmu z czynnikiem wyzwalającym nadmierną reaktywność oskrzeli. Czynnik ten może być typowo alergenem (np. kurz, roztocze, produkt spożywczy, substancja chemiczna, stres i silne emocje, czy sierść zwierząt) lub mieć charakter drażniący (np. zanieczyszczenia powietrza, zimne powietrze, dym tytoniowy, wysiłek fizyczny). Zadziałanie czynnika prowokującego wyzwala reakcję łańcuchową, która polega na:
1. wzmożeniu napięcia mięśniówki oskrzeli
2. nadmiernej produkcji wydzieliny oddechowej
3. rozwoju obrzęku (opuchlizny) błony śluzowej w oskrzelach
Efektem tego jest zaburzenie prawidłowej drożności oskrzeli, co powoduje występowanie charakterystycznych objawów (nazywanych atakiem astmy):
• duszności wydechowej
• uczucia zmęczenia i apatii
• napadowego i suchego kaszlu
• bólu w obrębie klatki piersiowej
• uciążliwych prób odkrztuszenia wydzieliny
Na czym polega fizjoterapia dzieci z astmą?
Celem wykorzystania fizjoterapii u młodych astmatyków jest ograniczenie dalszego rozwoju choroby. W przypadku astmy oznacza to polepszenie tolerancji wysiłku pacjenta oraz polepszenie jego samopoczucia, co jest możliwe m.in. wskutek zwiększenia poziomu aktywności fizycznej chorego, ułatwienia akceptacji choroby, zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych oraz polepszenia aktywności społecznej.
Edukacja chorego
Cele edukacji małego pacjenta jest zwiększenie jego zaangażowania w proces rehabilitacji i tego, w jaki sposób może przeciwdziałać istniejącemu ograniczeniu. Pojęcie edukacji ma tutaj szersze znaczenie – oprócz teoretycznych informacji np. o działaniu leków, czy postępowaniu w przypadku ataku astmy, fizjoterapeuta odpowiada za naukę dziecka w zakresie:
• efektywnego kaszlu
• prawidłowego oddychania
• skutecznej toalety drzewa oskrzelowego
Trening fizyczny
Aktywność fizyczna jest czynnikiem ryzyka, który może spowodować skurcz oskrzeli i ograniczenie ich drożności. Niemniej jednak fizjoterapeuci przygotowują bezpieczny plan treningowy tj. o odpowiedniej intensywności i czasie trwania oraz we właściwej temperaturze i otoczeniu wolnym od alergenów. Treningi fizyczne mają charakter aerobowy (wytrzymałościowy) i oporowy (siłowy). Ich celem jest poprawa ogólnej wydolności organizmu, polepszenie tolerancji wysiłku, wzmocnienie mięśni oraz utratę nadmiernych kilogramów i zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej – te dwa ostatnie aspekty są niezwykle ważne dla astmatyków, gdyż nadwaga i otyłość mają negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie systemu odpornościowego.
Ćwiczenia oddechowej
Trening oddechowy jest najważniejszym punktem fizjoterapii dzieci i dorosłych chorujących na astmę. Ćwiczenia mają na celu usprawnienie pracy układu oddechowego, polepszenie ruchomości klatki piersiowej i wzrost aktywności mięśni związanych z procesem oddychania. Ponadto pozwalają zwiększyć pojemność życiową i polepszyć wentylację płuc, a także stanowi jedną z form oczyszczania układu oddechowego. Tego typu ćwiczenia powinni być wprowadzone tuż po stwierdzonej diagnozie o astmie – ich systematyczne wykonywanie pozwala uniknąć nieprawidłowości dotyczących funkcjonowania systemu oddechowego i zapobiega utrwaleniu zmian np. dotyczących ruchomości lub ustawienia klatki piersiowej.
Bibliografia:
1. Radzimińska A., et al. „Kompleksowa fizjoterapia w astmie oskrzelowej – przegląd literatury.” Journal of Education, Health and Sport 2016, 6(10): 53-67.
2. Gawlik R., Wróbel-Rajzer M., Tukaj M. „Rehabilitacja oddechowa chorych na astmę.” Alergoprofil 2011, 7(3): 10-13.
