Astma to choroba zapalna dróg oddechowych w wyniku, której dochodzi do zwężenia światła oskrzeli i nadreaktywności, przejawiającej się nadmierną produkcją śluzu. Powstałe zmiany powodują utrudnione oddychanie, świszczący oddech, kaszel i uczucie ściskania w klatce piersiowej. Choroba ma charakter przewlekły i pojawia się najczęściej w dzieciństwie. Niestety, astmy nie da się wyleczyć, możliwe jest natomiast osiągnięcie pełnej kontroli objawów.
Czynniki ryzyka
Pierwsze objawy astmy pojawiają się przed 5 rokiem życia. Choroba dotyczy od 10 do 30% dzieci w wieku szkolnym (w Polsce ok. 11%). Najbardziej narażone na wystąpienie są dzieci płci męskiej, u których w wywiadzie rodzinnym występowała astma. Napadom sprzyjają:
· predyspozycje genetyczne (nadreaktywność oskrzeli),
· narażenie na dym tytoniowy (również przed urodzeniem),
· zanieczyszczone powietrze, aerozole, opary farb,
· częste infekcje wirusowe (grypa, rinowirus) i bakteryjne, zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych,
· choroba refluksowa przełyku,
· alergeny pokarmowe i środowiskowe (m.in. laktoza, roztocza kurzu, pyłki traw i drzew, alergeny zwierząt domowych, grzyby pleśniowe i drożdżopodobne),
· silne emocje.
Ze względu na bardzo duży wpływ infekcji na późniejszy rozwój astmy, zaleca się szczepienia przeciwko grypie, szczególnie u dzieci, u których wystąpiły pierwsze epizody.
Podział astmy
Ze względu na przebieg oraz możliwości diagnostyczne pacjentów w wieku rozwojowym można wyróżnić astmę u dzieci w wieku:
· ≤ 5lat (tzw. astma wczesnodziecięca),
· 6-11 lat,
· ≥12 lat.
Ponadto, wyróżnia się astmę, w której podłożem molekularnym jest odpowiedź immunologiczna typu Th2 (przebiega najczęściej w wyniku indukcji IgE-zależnej reakcji nadwrażliwości) lub bez tej odpowiedzi (zapalenie neutrofilowe). Ze względu na obecność komórek zapalnych w plwocinie wyróżnia się astmę: eozynofilowa, neutrofilową, mieszaną i ubogokomórkową.
Objawy astmy u dziecka
Pierwsze alarmujące symptomy, które mogą sugerować astmę, pojawiają się w dzieciństwie. Najczęściej jest to kaszel, intensyfikujący się w trakcie chorób dolnych dróg oddechowych. Ponadto, dziecko o wiele dłużej wraca do zdrowia po przebyciu infekcji i może reagować dusznością na zimne powietrze. Napady kaszlu pojawiają się w nocy lub wczesnym porankiem. Trudności w oddychaniu i ucisk w klatce piersiowej najczęściej utrudniają spanie i są przyczyną wybudzenia w nocy. Dodatkowo pojawia się świszczący dźwięk podczas wykonywania wydechu. Problemy z oddychaniem utrudniają zabawę, wykonywanie ćwiczeń ruchowych i mogą powodować szybkie zmęczenie, wymagające zatrzymywania się.
Należy zwrócić szczególną uwagę, jeśli dziecko oddycha szybko, z charakterystycznym świstem, zaciąga skrzydełka nosa i przestrzenie międzyżebrowe w czasie oddechów, napina mięśnie szyi i klatki piersiowej, a także przerywa płacz ze względu na duszność. Charakterystyczne jest ‘’angażowanie” całego ciała w trakcie oddychania. Trudności w wykonaniu wdechu i wydechu często opisywane są przez dzieci jako ból brzucha.
Objawy astmy różnią się u dzieci i z czasem mogą ulec pogorszeniu lub poprawie. Niekiedy, pojawiają się 1-2 ataki, które nie powtarzają się w późniejszym czasie. Należy podkreślić, że każdy epizod napadu astmy może mieć inny przebieg.
Ciężki atak astmy wymaga niezwłocznej opieki medycznej. Do takich objawów należy przyśpieszone bicie serca, ból w klatce piersiowej, narastająca duszność ze zmniejszonym oddechem, rozszerzone nozdrza, zwiększone pocenie, niebieskie usta i/lub paznokcie oraz problemy z chodzeniem i mówieniem.
Rozpoznanie astmy u dzieci nie jest łatwe, gdyż objawy nie zawsze powiązane są z jej występowaniem. Mimo to, wymagają pilnego zgłoszenia do lekarza. Nieleczona astma wiąże się z wieloma komplikacjami.
Zaostrzenie objawów może być przyczyną hospitalizacji, nieodwracalnych zmian w płucach i oskrzelach, a także problemów ze snem i przewlekłym zmęczeniem. Dzieci z nieustabilizowaną chorobą częściej opuszczają zajęcia w szkole, rezygnują z zabaw, sportu i innych aktywności.
Bibliografia
1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/childhood-asthma/symptoms-causes/syc-20351507
2. https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/astmaudzieci/49892,czy-moje-dziecko-ma-astme
3. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/138095,astma-oskrzelowa-u-dzieci
4. https://www.webmd.com/asthma/children-asthma
5. Lizzo JM, Cortes S. Pediatric Asthma. [Updated 2021 Aug 11]. In: StatPearls
6. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/244093,rozpoznawanie-i-leczenie-astmy-u-dzieci
